ترجمه حدیث: از امیرالمؤمنین(صلوات‏‏الله‏علیه) منقول است که فرمودند: گناهان و معاصی بیماری است و داروی آن استغفار است و شفا و درمان آن بازگشت نکردن به گناه است.

شرح حدیث: حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السّلام فرمودند: «الذُّنُوبُ الدَّاء»؛ گناهان بیماری است. ما هم جسم داریم و هم روح؛ هم جسم انسان بیماری‏های خاصّ خودش را دارد و هم روح آدمی بیماری‏های خاصّ خودش را دارد. بنابر این روایت معلوم می‏شود که انسان از نظر درونی هم ابتلاء دارد. ابتلاء و بیماری درونی انسان گناهان است.

شخصی که قائل به مبدأ و معاد است و می‏گوید من مسلمان و مؤمنم، نباید گناه کند. چرا؟ چون خالقش او را از گناه نهی کرده است. مثل اینکه انسان پیش طبیب برود و طبیب او را از مصرف یک غذا یا یک عمل نهی کند، بعد انسان بخواهد آن را انجام دهد! معلوم است که این برای انسان مصیبت‏بار است. معلوم می‏شود که او از نظر درونی مشکل دارد. پس گناهان یک نوع بیماری است. حالا من نمی‏خواهم ریشه‏یابی کنم؛ چه اعتقادی و ایمانی باشد و چه سایر ریشه‏ها، در هر صورت گناه بیماری است. «الذُّنُوبُ الدَّاء».

در ادامه فرمود: «وَ الدَّوَاءُ الِاسْتِغْفَار». هر بیماری دارویی دارد؛ ‌داروی این بیماری (یعنی گناه) چیست؟ حضرت می‏فرماید دارویش هم استغفار است. همان‏طور که در بیماری جسمی می‏گویند اگر فلان دارو را بخوری خوب می‏شوی، داروی این بیماری و مرض روحی تو استغفار است. بعد هم فرمود: «وَ الشِّفَاءُ أَنْ لَا تَعُود». چه وقت می‏فهمی که خوب شدی و شفا پیدا کرده‏ای؟ آن هنگامی که دیگر آن گناه را نکنی و دوباره آن معصیت را تکرار نکنی.

حضرت سه جمله واضح را کنار هم فرمودند: 1- گناهان بیماری است. 2- داروی این بیماری استغفار است. 3- وقتی که دیگر آن گناه را مرتکب نشوم، می‏فهمم که شفا پیدا کرده‏ام. این روایت را به این جهت گفتم، چون از من سؤال زیاد شده است. می‏گویند چه‏طور ما استغفار می‏کنیم ولی دوباره همان گناه را مرتکب می‏شویم؟ مرض معلوم است، ‌دوا هم که استغفار است مشخص است، ولی باز آن گناه را انجام می‏دهیم! این بدان خاطر است که دوایت تقلبّی است! اگر دیدی مجدّداً مرتکب می‏شوی، بفهم که استغفار تو، استغفار نبوده است. همچنان‏که وقتی در بیماری جسمی شفا پیدا نمی‏کنی و خوب نمی‏شوی می‏گویی دارویش تقلّبی بود، این دوای بیماری روحی تو هم تقلّبی است؛ چون خوب نشدی. معلوم می‏شود که استغفارهایت تقلّبی بوده است! بسیاری از این استغفارهای ما لقلقه زبان است.

حالا استغفاری که تقلّبی نیست چیست و چه ویژگی دارد؟ استغفار حقیقی جایی است که واقعاً‌ از گناه پشیمان شده باشی. اگر واقعاً از گناه ‌پشیمان شده باشی و استغفار کنی، ‌این دیگر تقلّبی نیست. این شفا بخش است. لذا دیگر برنمی‏گردی و آن گناه را مرتکب نمی‏شوی. منشأ بسیاری از گرفتاری‏های شخصی و اجتماعی که دامن‏گیر ما شده گناهان است. این مسلّم است! بعد هم استغفار می‏کنیم و می‏بینیم هیچ فایده‏ای ندارد. جهتش چیست؟ جهتش این است که استغفارهایمان استغفار نیست. اگر این استغفارها استغفار باشد، ‌خداوند ‌صحنه را بر می‏گرداند.[2]