آشنایی با تاریخچه‌ی متروی تهران از هنگامی که اولین قطار شهری در سال 1863 میلادی در لندن به کار افتاد تا زمان حاضر که اکثر شهرهای مهم دنیا دارای شبکه‌های مترو و قطارهای سریع السیر بین شهری هستند حدود 142 سال می‌گذرد . اولین قطار مترو به یک موتور بخار مجهز بود که سوخت آن از ذغال سنگ تامین می‌شد و دود ناشی از این سوخت ، تونل‌های مترو را آلوده می‌ساخت و از طریق لوله‌هایی مثل لوله بخاری به خارج هدایت می‌شد.

سابقه بحث و گفتگو درباره احداث قطار شهری در تهران به 110 سال قبل باز می‌گردد. تاسیس تراموای شهری از جمله نکات پیش بینی شده در امتیاز نامه‌ای بود که بارون ژولیوس دو رویتر در عهد ناصرالدین شاه روی کاغذ آورد. اولین طرح شبیه به متروی امروزی که برای تهران طراحی و اجرا شد ، طرح واگن اسبی بود که از حرم حضرت عبدالعظیم تا میدان حُر امروزی کشیده شده و تا سال 1310 نیز دایر بود .

در مهرماه 1353 مطالعات مربوط به حل مشکلات ترافیک متروی تهران توسط شرکت‌های مشاور خارجی از جمله سوفرتو منتج به پیشنهاد سیستم اتوبان مترو ( با 7 خط ) گردید. بر اساس این مطالعات، احداث مترو به عنوان اساسی‌ترین راه حل بهبود ترافیک تعیین گردید. شرکت‌های فرانسوی از سال 1356 عملیات اجرایی احداث خط 1 مترو را در اراضی شمال تهران (بزرگراه شهید حقانی کنونی ) آغاز نمودند .بخشی از وظایف شرکت‌ها به عنوان مهندسین مشاور راه‌آهن شهری تهران و حومه به شرح زیر بوده است : کلیه مطالعات فنی شامل عملیات نقشه برداری و شناسایی زمین ، تهیه پرونده‌های توصیفی و کاربرد و مشخصات فنی و نقشه‌های اجرایی و تدارک انعقاد قرارداد با پیمانکاران و نظارت بر عملیات ساختمانی ، نظارت بر ساخت و نصب تجهیزات ثابت و وسایل محرکه ، تهیه آیین نامه‌ها و برنامه‌های بهره‌برداری و آموزش کادر ایرانی ... عملیات اجرایی مترو تا آذر 59 نیز ادامه یافت ولی در این زمان و درپی جریانات انقلاب نمایندگان شرکت‌های خارجی ایران را ترک نمودند و در اواخر سال 60 هیئت وزیران توقف کامل طرح توسط مشاوران خارجی را اعلام نمود. در سال 63 پس از ارائه گزارشی از طرف جمعی از کارشناسان توانمند و مستعد ایرانی در خصوص لزوم احداث مترو، در فروردین ماه 64 هیئت وزیران اجرای طرح متروی تهران را تصویب وفعالیت‌های مترو مجددا در تهران آغاز شد.

 برنامه اول مترو : شامل احداث خط 1 ( میرداماد - حرم مطهر ) خط 2 ( دردشت - صادقیه ) و مسیر برون شهری خط 5 ( تهران - گلشهر ) جمعا به طول 90 کیلومتر با 52 ایستگاه می‌باشد. فعالیت‌های اجرایی این برنامه از سال 1366 با عقد مشارکت مدنی با سیستم بانکی آغاز گردید . در حال حاضر 72 کیلومتر از این خطوط با 36 ایستگاه در حال بهره‌برداری است و تا پایان سال 84 باقیمانده خطوط برنامه اول نیز به بهره‌برداری خواهد رسید و بدین ترتیب تهران مقام نوزدهم را در سطح شهرهای صاحب مترو در جهان بدست خواهدآورد. برنامه دوم مترو : این برنامه شامل طرح توسعه خط 1 از ایستگاه میرداماد تا میدان تجریش ، احداث خط 3 از منطقه اُزگُل تا شهرک ولی عصر در جنوب غرب تهران ، احداث خط 4 از میدان شهید کلاهدوز تا شهرک اکباتان و طرح توسعه خط 2 از دردشت تا پارک جنگلی سرخه حصار می‌باشد . ساخت و بهره‌برداری از خطوط مترو در برنامه دوم از سال 84 شروع و تا سال 1390 ادامه خواهد یافت . با اتمام برنامه دوم طول احداث خطوط مترو به 2/164 کیلومتر و 121 ایستگاه خواهد رسید و در حدود 3 میلیون از سفرهای شهر تهران به وسیله مترو انجام خواهد شد .

سال 1350 شروع مطالعات اجتماعی، اقتصادی و ترافیکی شهر تهران وپیش بینی تغییرات آن برای سال 1370توسط شرکت‌های سوفرتو و RATP سال 1353 ارایه گزارش نهایی و انتخاب سیستم مختلط (سیستم مختلط شامل یک شبکه خیابانی با یک کمربندی در پیرامون منطقه مرکزی و دو بزرگراه برای نواحی تازه ساز شهری و یک شبکه مترو با 7 خط که به وسیله شبکه اتوبوس رانی و تاکسی‌رانی تکمیل می‌شد) .

سال 1354 تصویب قانون تاسیس شرکت راه آهن شهری تهران و حومه (مترو) سال 1356 شروع عملیات اجرایی.

سال های 65-1359 توقف کامل طرح به دلیل جنگ تحمیلی.

سال 1374 عقد قرارداد برای خرید تجهیزات ثابت و متحرک خطوط 1 ، 2 و 5

سال 1377 بهره‌برداری از قطار سریع السیر تهران - کرج

سال 1378 بهره‌برداری از بخش غربی خط 2، از ایستگاه صادقیه (تهران) تا امام خمینی (ره) .

سال 1380 بهره‌برداری از نیمه شمالی خط یک، از ایستگاه میرداماد تا علی آباد به طول 14.6 کیلومتر و 17 ایستگاه.

سال 1381 * افتتاح و بهره برداری از پایانه و تعمیرگاه غرب خط 2 متروی تهران * بهره‌برداری از خط یک از ایستگاه علی‌آباد تا حرم مطهر به طول 10.8 کیلومتر و 3 ایستگاه.

سال 1382 بهره برداری از بخش شرقی خط 2، از ایستگاه امام خمینی (ره) تا بهارستان به طول 2 کیلومتر و 2 ایستگاه.

سال 1383 * افتتاح و بهره برداری از ایستگاه ایران خودرو (خط 5) * بهره‌برداری از خط 5 از ایستگاه کرج تا گلشهر به طول 10کیلومتر.

سال 1384 * افتتاح و بهره‌برداری از ایستگاه چیتگر (خط 5) * افتتاح و بهره‌برداری از ایستگاه باقرشهر (خط 1) * افتتاح و بهره‌برداری از پایانه فتح آباد غزاله طبرسی دانشجوی کارشناسی خط و سازه‌های ریلی دانشکده مهندسی راه‌آهن- دانشگاه علم و صنعت